December 2014
In de loop van 2014 heeft de nachtvlinderwerkgroep Waasland het Molsbroek geïnventariseerd op moerasnachtvlinders. Dit zijn motten die hun ontwikkelingsstadia enkel in moerasgebied voltrekken en die er hun volwassen leven ook grotendeels doorbrengen. Sinds 2012 worden moerasnachtvlinders gebruikt als indicatoren voor een waardevol moerasbiotoop.
In het totaal zijn er 27 soorten moerasnachtvlinders bekend van het Molsbroek (we houden enkel rekening met macro’s, dus de grotere soorten). Ter vergelijking: uit de volledige provincie Antwerpen, met de vallei van de Kleine Nete als toplocatie, zijn er 31 soorten bekend, uit heel Vlaanderen 32 soorten. De officiële Vlaamse lijst bevat 33 soorten. Men mag stellen dat een natuurgebied dat meer dan 20 soorten moerasnachtvlinders telt tot de betere behoort in Vlaanderen. Als we onze inventarisatieresultaten van het Molsbroek van 2014 vergelijken met historische waarnemingen (1995-2010), dan zijn er zoals altijd blijvers, nieuwkomers, en afvallers.
Opvallend zijn de drie nieuwkomers: de Lisdoddeboorder (Nonagria typhae), de Egelskopboorder (Globia sparganii), en de Gestippelde Rietboorder (Lenisa geminipuncta). Hoewel zij tot 2010 zo goed als ontbraken, zijn het vandaag vrij algemene soorten in het Molsbroek en in het Waasland. Om ongekende redenen zijn het soorten die recent zeer succesvol waren in hun uitbreiding. Onder de afvallers vinden we de Poelruitspanner (Gagitodes sagittata) en de Wederikdwergspanner (Anticollix sparsata). Omdat deze soorten de voorbije jaren wel in de buurt van het Molsbroek gevangen werden (Sinaai, Daknam) geloven we dat ze ook nog in het Molsbroek voorkomen en dus niet verdwenen zijn. Onder de blijvers, zeg maar vaste waarden, vinden we de Zilverhaak (Lithacodia uncula) en de Valeriaandwergspanner (Eupithecia valerianata). In Vlaanderen bevinden de enige twee belangrijke populaties van de Zilverhaak zich in en om het Molsbroek en in de vallei van de Kleine Nete. Voor de Valeriaandwergspanner idem dito met een bijkomende populatie in Eine. Deze zeldzame moerasvlinders prijken niet toevallig op de rode lijst en zijn absolute topsoorten voor het Molsbroek.
De Zilverhaak is een klein maar onmiskenbaar getekend uiltje. De rupsen van de twee generaties leven op diverse grassen en zeggen waaronder Ruwe Smele (Deschampsia cespitosa) en Boszegge (Carex sylvatica). De Zilverhaak overwintert als pop in een stevige cocon in de grond. ’s Nachts bezoeken de volwassen vlinders bloemen. In 2014 werden er maar liefst 11 exemplaren gevangen in het Molsbroek verspreid over vier nachten! De Valeriaandwergspanner is een kleine en eerder onopvallende spanner. Kenmerkend is de zigzaggende witte golflijn op de voorvleugel die zich verbreedt tot een witte vlek. Over het achterlijf loopt een witte stippellijn. De rupsen van de enige generatie leven aanvankelijk van de bloemen, in een later stadium van de onrijpe vruchten van Echte Valeriaan (Valeriana officinalis). De Valeriaandwergspanner overwintert als pop in de strooiselllaag. De volwassen vlinders vliegen vanaf de schemering en rusten daarbij vaak op bloemen. In 2014 werd slechts 1 exemplaar gevangen in het Molsbroek en 1 in het naburige Daknam. Het is dus een echte zeldzaamheid.
We kennen nog te weinig van de ecologie van nachtvlinders om te begrijpen waarom sommige soorten zo kwetsbaar en zeldzaam zijn. Hun waardplanten zijn dikwijls algemeen, denk aan Valeriaan of Ruwe Smele. Een belangrijk doel van de nachtvlinderstudie is het beter begrijpen van hun ecologie om in functie daarvan beheersadviezen te kunnen formuleren. Voor enkele moerasnachtvlinders is dit nu al mogelijk. Deze inventarisatie toont aan dat het Molsbroek een unieke nachtvlinderfauna herbergt waarmee het tot de topgebieden van Vlaanderen behoort.
 |
 |
|
| Valeriaandwergspanner©Tom Vermeulen | Zilverhaak©Tom Vermeulen | |
 |
 |
|
| Alle vindplaatsen in Vlaanderen van de Valeriaandwergspanner (bron: waarnemingen.be). |
Alle vindplaatsen in Vlaanderen van de Zilverhaak (bron: waarnemingen.be). |
Tekst & foto's: Tom Vermeulen